عقرب‌ماهی‌ها گروهی از ماهیان زهرآگین با باله‌های شعاعی هستند که به خانواده بزرگ Scorpaenidae تعلق دارند.
تقسیم‌بندی خانواده Scorpaenidae
اعضای خانواده Scorpaenidae به سه گروه تقسیم می‌شوند: شیرماهی‌ها (genus Pterois)، عقرب‌ماهی‌ها (genus Scorpaena) و سنگ‌ماهی‌ها (genus Synanceja). نیش‌های این خانواده از شیرماهی به عقرب‌ماهی و سپس به سنگ‌ماهی به طور تدریجی شدیدتر می‌شود (برای مثال، آسیب ناشی از خار شیرماهی معمولاً باعث علائم موضعی مانند تاول و التهاب می‌شود، در حالی که نیش خار سنگ‌ماهی می‌تواند منجر به مرگ شود).
دستگاه زهری
دستگاه زهری ماهیان این خانواده از ۱۲-۱۳ خار باله پشتی، ۳ خار باله مخرجی و ۲ خار باله لگنی تشکیل شده است؛ این خارها شیارهایی دارند و حاوی بافت غده‌ای سمی هستند. شیرماهی‌ها معمولاً خارهای بلند و نسبتاً نازکی دارند که کوچک‌ترین غدد سمی را دارند و ضعیف‌ترین زهر را تولید می‌کنند. عقرب‌ماهی‌ها خارهای کوتاه‌تر اما محکم‌تری دارند و غدد سمی بزرگ‌تری دارند و بنابراین توانایی نیش قوی‌تری دارند. سنگ‌ماهی‌ها کوتاه‌ترین و قوی‌ترین خارها و بزرگ‌ترین غدد سمی را دارند و می‌توانند دوز بسیار بیشتری از زهر بسیار قوی‌تری به قربانی منتقل کنند.
ویژگی‌های عقرب‌ماهی‌ها
عقرب‌ماهی‌ها شبیه ماهیان خاردار هستند و بدن آن‌ها به خوبی استتار شده است که به آن‌ها امکان می‌دهد با محیط اطراف خود ترکیب شوند و در آب بسیار دشوار دیده شوند. اندازه آن‌ها از چند سانتی‌متر تا نیم متر (۱.۶ فوت) متغیر است. خارها در صورت تحریک، تهدید یا لمس شدن، راست می‌شوند. گونه‌های این جنس در سراسر جهان، هم در اقیانوس اطلس و هم در اقیانوس آرام یافت می‌شوند. در ایالات متحده، عقرب‌ماهی‌ها در اطراف کیز فلوریدا، خلیج مکزیک، جنوب کالیفرنیا و هاوایی یافت می‌شوند.
مسمومیت با نیش
مسمومیت معمولاً زمانی رخ می‌دهد که شناگری ناآگاه بر روی ماهی پا می‌گذارد. همچنین ممکن است در هنگام دست‌کاری ماهی (مثلاً توسط ماهیگیران) رخ دهد.
علائم و عوارض نیش عقرب‌ماهی
هنگامی که خار عقرب‌ماهی پوست قربانی را سوراخ می‌کند، زهر به زخم تزریق می‌شود. زهر به حرارت حساس است و شامل بخش‌های سمی متعددی است. ناحیه زخم ابتدا ایسکمیک و سپس سیانوتیک می‌شود. ممکن است وزیکول‌هایی تشکیل شوند و به دنبال آن بافت‌ریزی با سلولیت اطراف رخ دهد.
شدت نیش بستگی به اندازه ماهی، تعداد خارهای نفوذی به پوست و عوامل دیگر مانند وزن بدن و سلامت قربانی دارد. مسمومیت با نیش عقرب‌ماهی بسیار جدی است و باعث درد موضعی شدید و طاقت‌فرسا می‌شود که به تمام عضو آسیب‌دیده منتشر می‌شود.
علائم سیستمیک
برخلاف بیشتر ماهیان سمی، آسیب خار عقرب‌ماهی تغییرات مجزایی در نقطه یا نقاط سوراخ ایجاد می‌کند و می‌تواند چندین سیستم بدن را تحت تأثیر قرار دهد. علائم و نشانه‌ها شامل بی‌حالی، تب، لنفادنوپاتی موضعی، تغییرات تنفسی و قلبی، توهم و تشنج است. در یک سری از ۲۳ آسیب‌دیدگی، تمام بیماران با درد شدید و تغییرات سیستمیک مواجه شدند.
علائم سیستمیک و عوارض دیررس
علائم سیستمیک شامل تهوع، تعریق، لرز، ضعف عضلانی، تنگی نفس، افت فشار خون، درد شکم و سنکوپ است. عوارض دیررس شامل پارستزی، عفونت ثانویه، زخم، تشکیل گرانولوم و نقص بافت نرم فیبری است.